17 Temmuz 2013 Çarşamba

BiciM AciSiNDAN SiFATLAR

BİÇİM AÇISINDAN SIFATLAR
 Biçim açısından sıfatlar adlarda olduğu gibi incelenmektedir. Bu da sıfatların biçim açısından üçe ayrıldığını gösterir.
1- Basit Sıfatlar
2- Türemiş Sıfatlar
3- Bileşik Sıfatlar

BASİT SIFATLAR
 Bu sıfatlar yapım eki almayan veya bileşik olmayan sözcüklerdir.
Örnek;
  İyi yiyecekleri bunlar almışlar.
  Dar giysiler onu çok farklı gösteriyor.
  Bu adam sanıyorum ki buralı değil.

TÜREMİŞ SIFATLAR
 Bu sıfatlar yapım ekleriyle kurulmuş sözcüklerdir. Öyle ki, bu sıfatlar ad ve eylem kök ve gövdelerine getirilerek kurulur ve örnekler pek çoktur.
 Örnek;
  Yanık ekmekleri de satmaya çalışıyordu.
  Akarsuları inceledik.
  Ulusal bayramlarını izleyemedik.
 Türemiş sıfatlar içinde –an, -ar, -dık, -mış, -acak gibi eklerler oluşan ve ortaç adını verdiğimiz (bunlara sıfat-fiil veya partisipler adı da verilir.) sıfatların ayrı bir şekilde incelenmesi gerekmektedir. Çünkü bu oluşumların geçici olması gibi önemli bir özellikleri vardır. Bu tür hakkında adları incelerken bilgi vermiştik. Bunların eylemsiler içinde yer aldığını söylemek gerekir.
Örnek;
  Gelecek kış bunları yine kullanacağız. 
  Tanıdık insanları burada görmek olasıdır.
  Güler yüzlü insanları özlemiştik.

BİLEŞİK SIFATLAR

 Bileşik sıfatlar, bileşik sözcüklerin sıfat görevi yapanlarıdır. Bileşik sözcükler genel olarak ad gibi kullanılırlar. Bu ad çoğu yapım ekleriyle sıfatlaşırlar. Yani tamlayan olurlar. Örneğin “karabiber” birleşik addır. “Karabiber kutusu” ad tamlamasıdır. Ancak  “karabiberli yemek” tamlaması sıfat tamlamasıdır.
Örnek;
  Ağırbaşlı kızlar burada çalışabilir.
  Yurtsever insanlara ihtiyaç var.
  Zeytinyağlı yemekleriniz çok güzel.
 Bileşik sıfatları bir kısım dilciler ikiye ayırmışlar, “kurallı bileşik sıfatlar” ve “kaynaşmış bileşik sıfatlar” şeklinde adlandırmışlardır. Kaynaşmış bileşik sıfatlara; açıkgöz, boşboğaz, yurtsever, cingöz, kuşbakışı gibi sözcükleri, kurallı bileşik sıfatlara da, yıkık duvarlı bahçe, iki kapılı ev, sırma saçlı kız, kafadan sakat dilenci gibi örnekleri vererek konuyu ayrıntılandırmışlardır.


sifat tamlamasi örnekleri nedir arapça konu anlatımı test

BELiRTME SiFATLARi

BELİRTME SIFATLARI

 Adları sayı belirterek, soru sorarak ya da gösterme yoluyla, kimi zaman da belgisiz olarak belirten sıfatlara denir. Buna belirtme sıfatlarını şu şekilde bölümlendirebiliriz:
1- Gösterme Sıfatları
2- Soru Sıfatları
3- Belgisiz Sıfatlar
4- Sayı adlarının sıfat olarak kullanılması
Dört bölüme ayırdığımız belirtme sıfatlarını, niteleme sıfatları ile de birlikte görmek
mümkündür. Belirtme sıfatları da niteleme sıfatları gibi tamlama grubu içinde yer alırlar. Belirtme sıfatlarını ayrıntılı olarak ele alalım:
 1- Gösterme Sıfatları:  Adları göstererek belirten sıfatlardır. Bu gösterme genellikle adlardan önce “bu, şu, o” sözcüklerinin getirilmesiyle olur.
Örnek;
  Bu ses, o akşamki sesin aynısı.
  Şu  adamı ne kadar bu sokakta görmüştük.
2- Soru Sıfatları: Adları soru yönünden belirten sözcüklerdir. Bu sözcükler genellikle
Ne, neden, hangi, nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar gibi veya başkaları olabilir.
 Örnek,
  Hangi dağın kurdu öldü?
  Kimin ve neyin masrafını kapattı?
   Kaç kişi gelecekti?
 
 3- Belgisiz Sıfatlar: Bir adı, ona kesinlik kazandırmaksızın belirten sözcüklere denir. Bu sözcükler genellikle, bir, hiç, birtakım, birkaç, birçok, her, biraz, çoğu, kimi, herhangi, filan, falanca, fazla, bütün, öteki, hep, nice sözcükleridir.
 Örnek;
  Bir akşam vakti yolumuza çıkmıştı.
  Bazı insanlar bu işten hoşlanmayabilir.
  Benim de birtakım kuşkularım oluşmuştu.

4- Sayı adlarının sıfat olarak kullanılması: Başka bir adın sayısını, ölçüsünü, sırasını belirtmek üzere kullanılan sayı adları, sayı sıfatı olarak adlandırılırlar. Bu sıfatları da dört bölümde incelemek olasıdır.
a) Asıl sayı sıfatları
b) Üleştirme sıfatları
c) Kesir sayı sıfatları
d) Sıra sayı sıfatları
Hemen her dil bilimcinin sayı adlarını sayı sıfatları içinde incelediğini görmekteyiz.
Sayı adlarının çoğunlukla sıfat olarak kullanıldığını kabul etmemiz gerekir. Buna göre sayı sıfatlarını bölümler halinde inceleyelim:

a) Asıl Sayı Sıfatları: Adların kesin sayılarını belirtmek için asıl sayı adlarının sıfat olmasıdır.
 Örnek;
  Burada on iki ayın yarısı yaz, yarısı kıştır.
  Tek tesellisi bu işin iyi bitmesi olacaktı.
  İki yüz kişi burada olacaktı.

b)  Üleştirme Sıfatları: Adlara bölüştürme anlamı vererek  sayılarını belirten sayı adlarına denir. Sayı adlarına veya sayı ölçü belirten sözcüklere –ar (-şar) ekinin getirilmesiyle sağlanır.
 Örnek;
  Sokakta ikişer kişi vardı.
  Birer birer dolaşanlar sıkılıyordu.

c)  Kesir Sayı Sıfatları: Belirttikleri adların sayılarını kesirli  olarak gösteren sıfatlara denir. Kalma durumu eki almış bir sayı adıyla tamlama ve bu tamlamanın başka bir ada tamlayan olmasıyla kullanılır.  Bu tamlamalarda sözcük sayısı birden fazladır. Kesir sayı adları genellikle sıfat olarak kullanılır.
 Örnek:
  Burada çalışanlara yüzde yüz zam yapıldı.
  Çocukların üçte biri kimsesizdi.
  Çalışmadan beşte üç pay almıştı.
  Yüzde yirmi enflasyon hedeflenmişti.

d)   Sıra Sayı Sıfatları: Belirttikleri adların sıralarını gösteren sıfatlardır. Asıl sayılara
-ncı ekinin getirilmesiyle kurulmuş sayı sözcüğünün sıfat görevi yaptığı görülür.
 Örnek;
  Yedinci kez buralardan geçiyordu.
   Altıncı yarışmacı için bir şey söylemiyordu.

sifat tamlamasi örnekleri nedir arapça konu anlatımı test

NiTELEME SiFATLARi

NİTELEME SIFATLARI
 Kendinden sonra gelen adın niteliğini gösteren sıfatlara niteleme sıfatları denir. Bu nitelik adların büyük, küçük, dar, geniş, düz, yuvarlak, sert, yumuşak, güzel, çirkin, çalışkan, iyi, kötü, boş, dolu, uzak, yakın gibi özelliklerinden birini, “ak, kara, yeşil, kırmızı” gibi renklerini ya da başka durumlarını gösterebilir.
 Örnekler;
  Geniş yüzlü, beyaz dişli, kısa burunlu çocuklar dışarıda oynuyordu.
  O, sakin görünüşlü, telaşsız, soğukkanlı insanlardandır.
 Yukarıdaki örneklerde olduğu gibi birden fazla sıfat bir adın özelliklerinden bir kaçını gösterebilir. Birinci örnekte “çocuk” adı kendisinden önce gelen sıfatlarla nitelenerek ortaya bir tamlama çıkmıştır. Aynı olayı ikinci cümlede de görmekteyiz. “İnsan” adı kendisinden önce gelen sıfatlarla nitelenerek bir tamlama oluşturmuşlardır.



sifat tamlamasi örnekleri nedir arapça konu anlatımı test

GoREV VE ANLAM AciSiNDAN SiFATLAR

GÖREV VE ANLAM AÇISINDAN SIFATLAR

 Sıfatların, anlamlarıyla görevleri birbirlerine sıkı bir biçimde bağlıdır. Çünkü bu öğelerin bir adın önünde tamlayan olarak görev aldıkları kesindir. Sıfatların adlar önünde bir niteleme bir de belirtme görevleri vardır. Böylece sıfatlar,
 1- Niteleme Sıfatları
 2- Belirtme Sıfatları
olarak ikiye ayrılırlar. Buna göre sıfatları anlam ve görev açısından ayrı ayrı örnekleriyle birlikte inceleyelim.





sifat tamlamasi örnekleri nedir arapça konu anlatımı test

SiFATLAR

SIFATLAR

 Sıfatlar; adların (varlık ve kavramlar) niteliklerini, ne durumda olduklarını, sayılarını, ölçülerini gösteren, soran ya da belirten sözcüklerdir. Sıfatların tek başlarına ad olduklarını hiç bir zaman unutmamak gerekir. Sıfatları genel olarak iki ana başlık altında işlememiz olasıdır:
 1- Görev ve anlam açısından sıfatlar
 2- Yapı (biçim) açısından sıfatlar
SIFAT TAMLAMASI
 Sıfatlar, adların bir niteliğini, bir özelliğini göstermek için bir adla tamlama oluşturur. Bir adla bir sıfatın bu amaçla kurdukları tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfat tamlamasında tamlayan sıfat, tamlanan addır. Formüle edilirse; sıfat+ad= sıfat tamlaması şeklindedir.
 Örnekler;
  Genç, yakışıklı, tertemiz giyimli bir adam yolda göründü.
  Soluk bir yüz,  ağlayan gözler hepsi bu olmasaydı.
 Sıfat tamlamalarında örneklerde de görüldüğü gibi tamlayanın birden fazla olması ve üstelik ayrı sıfat çeşitlerinden de olması doğaldır. Sıfat tamlamaları takısız olabileceği gibi, tamlayanın takı aldığı sıfat tamlamaları da vardır. Ancak sıfat tamlamalarında tamlanan ek almaz. Buna karşılık sıfat tamlamalarının tamlayan olduğu tamlamalarda tamlananın ek aldığı görülür.
Örnek;
 Küçük çocuk eli, yanık et kokusu gibi.
 Yukarıdaki örnekte olduğu gibi bu tamlamala

sifat tamlamasi örnekleri nedir arapça konu anlatımı test

sifat tamlamasi nasil yapilir

 sıfat tamlaması nasıl yapılır

    Tamlayan bir sıfat unsuru ile tamlanan bir isim unsurunun eksiz olarak birleşmesiyle meydana gelen kelime grubudur.

    Bu tip kelime gruplarında sıfat unsuru önce gelir ,sıfat daima teklik halde bulunur ,sıfat veya isim unsurları tek olabileceği gibi kelime grubu halinde de bulunabilir.

    Biz insanlar:sıfat tamlaması


    Kurşun yüklü bulutlar:sıfat tamlaması


    Kadrini bilmediğim günler:sıfat tamlaması


    Tamlayanı sıfat fiil veya sıfat fiil grubu olan bir sıfat tamlamasında nesne hareket niteliği ile tanımlanır.

    Mavileşen manzara:sıfat tamlaması

    Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar:sıfat tamlaması

    Bir sıfat tamlamasında ismi niteleyen aynı türden birden fazla sıfat unsuru bulunabilir.

    Kırmızı kiremitli,beyaz badanalı ev:sıfat tamlaması

    Birden fazla isim unsuru da bir tek sıfatla nitelenebilir.

    Pahalı elbiseler ,ayakkabılar:sıfat tamlaması


    Bir sıfat tamlaması başka bir sıfat tamlamasının kuruluşuna sıfat veya isim unsuru olarak katılabilir.

    Şu gözlüklü adam:sıfat tamlaması gözlüklü adam:sıfat tamlaması


    Sıfat ve zarfların anlamlarını miktar ve derece bakımından zarfların meydana getirdikleri kelime grupları da birer sıfat tamlamasıdır.

    En tatlı :sıfat tamlaması Çok güzel:sıfat tamlaması


    Akciğer, Karabiber, Akdeniz gibi birleşik kelimelerde sıfat tamlaması kuruluşudur.

    Sıfat tamlaması cümle ve kelime grupları içinde isim,sıfat,zarf olarak görev yapar.

    Ağacın dibindeki adam gölgelere bürünmüştü.

    Sıfat tamlaması:özne görevinde,isim


sifat tamlamasi örnekleri nedir arapça konu anlatımı test

SiFAT cEsiTLERi

SIFAT ÇEŞİTLERİ

1- NİTELEME SIFATLARI
Varlıkların niteliklerini (durum, biçim, renk…) bildiren tek sözcüklerdir.
Bir sözcüğün niteleme sıfatı sayılabilmesi için eylemsi özelliği taşımayan bir ada yöneltilmiş “nasıl”sorusunun yanıtı olması gerekir.
Örnekler:
-Nasıl bir insan?
-Akıllı, dürüst, çalışkan, iyi, nitelikli, yoksul… bir insan
-Nasıl bir iş?
-Kolay, zor, iyi, kötü, yararlı, paralı… bir iş
-Nasıl gözler?
-Kara, iri, pırıl pırıl, vumuk yumuk, uykulu… gözler
Bu örneklerdeki altı çizili sözcükler niteleme sıfatıdır:

    Karanlık sokaklar ürkütücüydü.
    Üzgün adam, eve döndü.
    Sinirli çocuk, annesini dinlemedi.
    İşsiz insanlar çoğalıyor.
    Hiç akmayan sular, birden akıvermişti.
    İrili ufaklı yumurtalar almıştı.
    Durgun denizi seyrettik.
    Sana gülünç bir fıkra anlatayım.
    Bu odaya mavi renk yakışır.
    Hayat, acı tatlı anılarla doludur.

Uyarı – 1: Niteleyici sözcüklerin tümünü niteleme sıfatı saymak yanlış bir tutumdur. Bu sözcükler; sıfat, belirteç, ad… olabilir.Örnek:

    Güzel konuşmak bir sanattır. (Belirteç ==> eylemsi))


    Olayı ayrıntılı anlattı. (belirteç ==> eylem)

Uyarı – 2: Sıfatlar, çekim eki alamaz. Alırsa ya ad ya da adıl olur.

Örnek:

    İnsanın akıllısı,
    Biri, hangisi…
    Boşları kaldır.
    Gençler, geleceğimizdir.

2- BELİRTME SIFATLARI
a) İşaret Sıfatları: Varlıkların yerlerini işaret yoluyla belirten “bu, şu, o” sözcükleridir. Bu sözcükler, adlara yöneltilmiş “hangi” sorusunun yanıtıdır.
Örnek:
-Hangi araba?
-Bu araba, şu araba, o araba.

-Hangi iş?
-Bu iş.

    O film güzeldi.
    Bu insanlara acıyın.
    Şu vapur kalkacak.
    Öteki bahçe daha güzel.
    Beriki kayık batabilir.
    Böyle eserler okumalısınız.
    Şöyle bir araba almalıyım.

b) Belgisiz Sıfatlar: Varlıkların nitelik ve niceliklerini belli belirsiz bil-diren sözcüklerdir.
Örnekler:

    Bazı insanlar ==> (Nitelikte belirsizlik)
    Bir adam ==> (Nitelikte belirsizlik)
    Herhangi bir iş ==> (Nitelikte belirsizlik)
    Şöyle böyle yazı ==> (Nitelikte belirsizlik)
    Tüm sanatçılar ==> (Nicelikte belirsizlik)
    Birkaç kişi ==> (Nicelikte belirsizlik)
    Bütün sınıflar (Nicelikte belirsizlik)
    Pek çok ev ==> (Nicelikte belirsizlik)
    Çok para ==> (Nicelikte belirsizlik)
    İki üç araba ==> (Nicelikte belirsizlik)
    Şuralardaki evler ==> (Yerlerde belirsizlik)
    Böyle kararlar ==> (Nitelikte belirsizlik)
    Birtakım düşünceler ==> (Nitelikte belirsizlik)
    Başka iş ==> (Nitelikte belirsizlik)


    Birkaç soru sorayım.
    Kimi ülkeler çok zengin.
    Bazı romanlar güzeldir.
    Birçok yazar gelmişti.
    Tüm hayvanlara acıyalım.
    Hiçbir canlı izi yoktu.
    Her sözcük bir anlam taşır.
    Herhangi bir adam değil o.

Uyarı: Belgisiz sıfatların çoğu, çekim eki alınca belgisiz adıla dönüşür.
Örnek:

    Bazı adamlar (sıfat) ==> Bazısı (adıl)
    Çok para (sıfat) ==> Çoğu (adıl)
    Bir adam (sıfat) ==> Biri (adıl)

c) Soru Sıfatları: Varlıkların nitelik ve niceliklerini soru yoluyla belirten, yanıtı sıfat ya da niteleme, belirtme öbeği olan soru sözcükleridir.

Nasıl iş?
Nasıl bir iş arıyorsun?
Kaç liraya aldın?
Bunu kaç liraya aldın?
Kaçıncı yıl?
Kuruluşun kaçıncı yılım kutluyorsunuz?
Kaçar kişi?
Bu işler için kaçar kişi gerekir?
Kaçta kaç hisse?
Bu şirketin kaçta kaç hissesi senin?
Hangi ev?
Hangi evde oturuyorsunuz?
Ne gün?
Onlar ne gün geleceklermiş?

    Hangi kuşlar güzel öter?
    Bunu kaç liraya aldın?
    Oraya ne gün gidelim?
    Neredeki yol onarım görüyor?
    Sen kaçıncı soruyu çözemedin?
    Nasıl kitaplar alalım?
    Ne kadar para istiyor?
    Kaçta kaç pay alacaksın?

Uyarı: Soru sıfatlan, çekim eki alınca soru adılına dönüşür. Örnek:

    Hangi masa (sıfat) ==> hangisi (adıl)
    Kaç liraya (sıfat) ==> kaça (adıl)
    Kaçıncı yıl (sıfat) ==> kaçıncısı (adıl)

d) Sayı Sıfatları: Varlıkların sayısal durumlarını kesin olarak belirten sözcüklerdir. Bunlar da kendi içinde; asıl sayı, sıra sayı, üleştirme sayı ve kesir sayı sıfatı olmak üzere dörde ayrılır.
I) Asıl sayı sıfatları: Varlıkların sayısını kesin olarak bildiren sözcüklerdir. Tüm doğal sayılar asıl sayı sıfatı olarak kullanılabilir.
Bir sözcüğün asıl sayı sıfatı sayılabilmesi için adlara yöneltilmiş “kaç” sorusunun yanıtı olması gerekir.

Örnek:
-Kaç ev?
-Bir, iki, üç, dört, beş,… bin, …ev
-Kaç kişi?
-Tek (bir) kişi
-Kaç lira?
İki bin lira
Bir milyon lira
Dokuz yüz doksan dokuz lira

II) Sıra sayı sıfatları: Varlıkların sırasını ya da derecesini bildiren sözcüklerdir. Bir sözcüğün sıra sayı sıfatı sayılabilmesi için varlıklara yöneltilmiş “kaçıncı” sorusunun yanıtı olması gerekir.
Sıra sayı sıfatlan, doğal sayıların sonlarına “-nci” eki getirilerek yapılır.
Örnek:
-Kaçıncı yıl?
-Birinci, ikinci, üçüncü, … bininci, … yıl
-Kaçıncı kilometre?
-Sıfırıncı, beşinci, yüzüncü, … kilometre
Uyarı: “İlk” ve “son” sözcüklerinin “sıra sayı sıfatı” sayılabilmesi için yerlerine “birinci” ya da “üçüncü, beşinci” gibi bir sıra sayı sıfatının getirilebilmesi gerekir.
III) Üleştirme sayı sıfatları: Çok sayıda varlığın, çok sayıda varlık arasında eşit olarak paylaştırıldığını bildiren sözcüklerdir.
Bir sözcüğün üleştirme sayı sıfatı sayılabilmesi için adlara yöneltilmiş “kaçar” sorusunun yanıtı olması gerekir.

Üleştirme sayı sıfatlan, doğal sayıların sonlarına “-er” ekinin getirilmesiyle oluşur.
Örnek:
-Kaçar lira?
-Birer, ikişer, üçer, dörder,… biner,… lira
-İkişer bin lira, üçer milyon lira …

-Kaçar kişi?
-İkişer, üçer … kişi
IV) Kesir sayı sıfatları: Eşit parçalara bölünmüş bir varlığın parçalarından birini, birkaçını ya da parçaların tümünü gösteren sıfatlara “kesir sayı sıfatı” denir.
Bir sözcüğün kesir sayı sıfatı sayılabilmesi için adlara yöneltilmiş “kaçta kaç” sorusunun yanıtı olması gerekir.
Örnek:

    yarım ekmek
    tam bilet
    çeyrek aspirin

Uyarı: “Çeyrek, yarım, tam” sözcükleri, niteleme sıfatı olarak da kullanılabilir.
Örnek:

    Yarım iş bırakılmaz.==> niteleme sıfatı
    Tam kadro geldiler. ==> niteleme sıfatı
    Çeyrek aklıyla bizi kandıracak. ==> niteleme sıfatı

Uyarı: Kesir sayı sıfatlan “dörtte bir, dörtte üç ya da yüzde on, yüzde elli” gibi sözcükten oluşuyorsa,
1. sözcük ad, ikincisi sıfattır. Bunlar öbek halindeki kesir sayı sıfatlandır.
-Kaçta kaç hisse?
-Yüzde on, yüzde elli,… hisse
-Kaçta kaç ekmek?
-Dörtte bir, dörtte üç… ekmek
V) Topluluk sayı sıfatları

    İkiz bebek
    Üçüz bebek

3- ZAMAN SIFATLARI
Bir olgunun ya da olayın zamanını bildiren “olgu ve olay” adlarına yöneltilmiş “ne zaman” sorusunun yanıtı olan sıfatlardır.

Örnek:

    Dünkü tartışma
    Bugünkü işler
    Sabahki olay

4- YER-YÖN SIFATLARI
Bir olgunun, olayın ya da durumun yerini ve yönünü bildiren bu tür varlık adlarına yöneltilmiş “neredeki”sorusunun yanıtı olan sıfatlardır.
Örnek:

    Evdeki olay
    İçimizdeki korku
    Yoldaki araçlar
    İlerdeki araba
    Sağdaki dükkân

SIFATLARIN ÖZEL DURUMLARI

I. SIFATLARDA PEKİŞTİRME
a) “m p r s” yöntemi:
Bir sıfatın ilk ünlüsüne kadar olan bölümü alınır. Bu parçanın sonuna “m,p,r,s” ünsüzlerinden uygun olan biri getirilir ve sıfatın başına bir ön ek gibi eklenir.
Örnek:

    Boş ev ==> bomboş ev
    San ayva ==> sapsarı ayva
    Temiz elbise ==> tertemiz elbise
    Mavi göz ==> masmavi göz

Uyarı: Pekiştirme sıfatlarının bazılarında anlamın daha da güçlenmesi için “e, a” ünlüsüyle “-il” eki kul-lanılır.
Örnek:

    Yalnız adam ==> yapyalnız adam ==> yapayalnız adam
    Sağlam ev ==> sapsağlam ev ==> sapasağlam ev
    Çıplak tepeler ==> çırçıplak tepeler ==> çırılıçıplak tepeler

Uyarı: Pekiştirme sözcükleri belirteç olarak da kullanılabilir.
Örnek:

    Irmak simsiyah akıyor. (belirteç)
    Güpegündüz çıkageldi. (belirteç)
    Sırsıklam olmuştu. (belirteç)
    Yapayalnız kaldım. (belirteç)

b) ikilemeler yoluyla:
Sıfatlan derecelemenin bir yolu da ikilemelerdir. İkilemeler, ya bir sözcüğün aynen yinelenmesiyle ya eşanlamlı, yakın anlamlı sözcüklerin peş peşe gelmesiyle ya da karşıt sözcüklerin bir arada kullanımıyla oluşur.
Örnekler:

    Pırıl pınl su
    Kara kara gözler
    Sulu sulu elmalar
    Dayalı döşeli ev
    Anlı şanlı komutan
    Akıllı uslu çocuk
    Aklı karalı kuşlar
    İleri geri söz
    İrili ufaklı çocuklar

Uyarı: İkilemeler belirteç olarak da kullanılabilir.
Örnek:

    Olayı yavaş vavas anlattı. (belirteç)
    Bilir bilmez konuşmak doğru değil. (belirteç)
    Bize mavi mavi bakıyordu. (belirteç)

c) “mi” soru ekiyle pekiştirme
“mi” soru eki, yinelenen kimi sözcüklerin arasına girerek sıfatlan derecelendirir. Bu ek ayrı yazılır.
Örnek:

    Akıllı mı akıllı çocuk
    Soğuk mu soğuk bir hava
    Büyük mü büyük ev
    Güzel mi güzel kız

II) SIFATLARDA KÜÇÜLTME
Sıfatlarda küçültme anlamı, “-ce, -cik, -im-si, -si, -imtırak” ekleriyle sağlanır. Bu ekler sıfata “…… e yakın” anlamı katar:

    İri bir odun ==> irice bir odun
    Ekşi elma ==> ekşimsi elma
    Küçük bir ev ==> küçücük ev

* “-cik, -men, -im” yapım ekleri, sıfatların anlamım güçlendirir.

Örnek:

    Minik çocuk ==> minicik çocuk
    Koca adam ==> kocaman adam
    Güzel dünya ==> güzelim dünya

* “-ce, -imsi, -mtırak” yapım ekleri, sıfatların anlamını kısar.

    Güzel kız ==> güzelce kız
    Mavi elbise ==> mavimsi elbise
    Ekşi elma ==> ekşimsi elma
    Geniş ev ==> genişçe ev

III. BİLEŞİK YAPILI SIFATLAR
Sıfatlar da tüm sözcükler gibi yapısal yönden üçe ayrılır: basit, türemiş, bileşik.
1) Anlamca Kaynaşmış Bileşik Sıfatlar
İki ya da daha çok sözcük anlamca kaynaşarak tek bir sıfat sözcüğe dönüşüyorsa buna “anlamca kaynaşmış bileşik sıfat” denir.
Örnek:

    Cingöz çocuk
    Uluslararası gerginlik
    Gelişigüzel ifade
    Kepçekulak Ahmet
    Boşboğaz insanlar
    Çalçene kadın
    Altıparmak adam
    Birtakım kararlar
    Kuşbaşı et
    Vurdumduymaz kimse
    Yankesici kadın
    Başıbozuk asker
    Birkaç gün

2) Kurallı Bileşik Sıfatlar
İki yolla oluşturulur:
a) Sıfat tamlamalarının sonlarına “-lı, -lik, -siz” yapım ekleri getirilerek yapılan bileşik sıfatlardır. Bunlar ayrı yazılır. İlk iki sözcük de sıfat görevi üstlenir.
Örnek:

    Uzun boy ==> uzun boylu adam
    Kırk yıl ==> kırk yıllık dost
    Beş para ==> beş parasız adam
    Güleç yüzlü insanlar
    Üç aylık maaş
    Geniş bahçeli ev
    Altı aylık masraf
    Üç günlük yol
    İki saatlik aşk

Uyarı: Takısız ad tamlamalarının sonuna “-li” eki getirilerek de kurallı bileşik sıfat yapılabilir.

    İpek elbise ==> iepek elbiseli kız
    Demir kapı ==> demir kapılı ev

b) Adla sıfatın yer değiştirmesiyle oluşanlar:

Kurallı bileşik sıfatların bir başka oluşum yolu da sıfat tamlamalarının ad ile sıfatı yer değiştirilip adın sonuna 3.tekil iyelik ekinin getirilmesidir. Burada ilk sözcük ad, ikinci sözcük sıfattır.

Örnek:

    Bol para ==> parası bol iş


    Geniş bahçe ==> bahçesi geniş ev

IV. UNVAN (SAN) SIFATLARI
Kişilerin rütbe, derece, görev ve lakaplarını bildiren sıfatlardır. Bir sözcüğün unvan sıfatı sayılabilmesi için sıfat olmanın dört kuralına da uyması gerekir.
Örnek:

    Bay Ahmet
    Bayan Ayşe
    Hanım kız

Uyarı - 1: Türkçede çok az özel adın belirtilmesinde cinsi-yet belirten sözcüğe gereksinim duyulur.
Örnek:

    Bay Eylem Bayan Eylem
    Bay İsmet Bayan İsmet
    Bay Deniz Bayan Deniz

* Meslek adları unvan sıfatı sayılır
Örnek:

    Doktor Nevzat
    Öğretmen Ali
    Çöpçü Mehmet

* Lakaplar, rütbeler de unvan sıfatı sayılır.
Örnek:

    Deli İbrahim
    Yıldırım Beyazıt
    Çelebi Mehmet
    Gazi Mustafa Kemal

Uyarı - 2: Unvan bildiren sözcükler kimi kez, sıfat olmaktan çıkarak adlaşır, ad olan sözcüklerse sıfat özelliği kazanır.

Örnek:

    Ayşe Hanım ==> Sıf. tam.

Bu örneklere, “Hangi hanım?” sorusuna “Ayşe” yanıtı veriliyor. Öyleyse belirtici sözcük Ayşe’dir. “Ayşe” özel adı, bu tamlamada sıfat görevi üstlenmiştir.

    Ahmet Paşa
    Ali Dayı
    Mehmet Onbaşı…

Sıfatlar, çekim eki alamaz. Eğer son sözcükler sıfat olsaydı çekim eklerini alamayacaktı. Oysa bunlar çekim eki alabiliyor.
Örnek:

    Ahmet Bey’i gördük.
    Mehmet Onbaşı’m nasılsınız?

Bu örneklerde “Ahmet, Mehmet” sözcükleri ad olsaydı, sonlarına çekim ekleri getirilebilirdi; oysa getirilemiyor. Demek ki sıfattır.
SIFATLARLA İLGİLİ ÖZELLİKLER
1. Sıfatlar, adların uydusu olan sözcüklerdir; adlardan önce gelirler:

    Bu dağ Nemrut yavrusudur.
    Kınalı kekliğe benzer sekişin.

2. Sıfatlar, adların yerini tutan adılları (zamirleri) de niteleyebilir:

    Açıkgöz biri hemen söz istedi.
    Düşüncesiz bir kimsesiniz.

3. Sıfatlar çekim eki almaz :

    temiz oda
    yaşlı adam
    birkaç öğrenci
    bu şehir

4. Bir sıfatın olduğu yerde sıfat tamlaması da vardır:

    Uysal çocuk

5. Bir niteleme sıfatı çekim eki alırsa, ad düşer; çekim eki alan sıfat adlaşmış sıfata dönüşür. Adlaşmış sıfat, sadece niteleme sıfatlarından elde edilebilir:

    Garip köylülerin sesi çıkmıyordu. (sıfat)
    Gariplerin sesi çıkmıyordu. (adlaşmış sıfat)

6. Bir niteleme sıfatı, çekim eki almadan da adlaşmış sıfata dönüşebilir:

    Küçük kız, ağlıyordu. (sıfat)
    Küçük, ağlıyordu. (adlaşmış sıfat)

7. Belirtme sıfatları çekim eki alırsa adıla (zamire) dönüşür:

    Bazı milletvekilleri oylamada yoktu. (sıfat)
    Bazıları oylamada yoktu. (zamir)

8. Sıfat olmayan sözcükler öbekleşerek sıfat görevi yapabilirler:

    Bacak kadar çocuk.
    Fırtına gibi futbolcu

9. Bir sıfat, birden çok adı niteleyebilir:

    Genç öykücülere, romancılara, şairlere çok iş düşüyor.

10. Birden çok sıfat, bir adı niteleyebilir:

    O, yetenekli ve çalışkan bir doktordur.

11. Bir ad tamlaması, sıfat göreviyle kullanılabilir:

    Deniz mavisi gözleri ne de güzeldi.

12. Bir sıfat, ad tamlamasının tamlayanını, tamlananını ya da ad tamlamasının tümünü niteleyebilir:

    Usta sanatçının amacı (Sıfat, sadece tamlayanı niteliyor.)


    Şehrin lambasız sokakları (Sıfat, sadece tamlananı niteliyor.)


    Ucuz ders kitabı (Sıfat, tamlamanın tümünü niteliyor)

13. Belirtme sıfatları işaret, sayı, soru sıfatları ve belgisiz sıfatlar olmak üzere dört gruptur:

    Şu kasaba (işaret sıfatı)
    Nasıl kitap (soru sıfatı)
    İkinci kat (sıra sayı sıfatı)
    Kimi yazarlar (belgisiz sıfat)
    Hangi roman (soru sıfatı)
    Dörder hisse (üleştirme sayı sıfatı)
    İlk tren (sıra sayı sıfatı)

13. Sayı sıfatları kendi aralarında beş gruba ayrılır:

    Üç öğrenci (asıl sayı sıfatı)
    Üçer kişi (üleştirme sayı sıfatı)
    Beşinci soru (sıra sayı sıfatı)
    Yüzde iki indirim (kesir sayı sıfatı)
    Üçüz bebek (topluluk sayı sıfatı)


sifat tamlamasi örnekleri nedir arapça konu anlatımı test